Muohtogovva. Johan Turi. Diehtemeahttun beaivemearri. Seaguhuvvon teknihkka gassa báhpira alde (pastealla, gouache ja bleahkka, dahje seammalágan) 32.2x25.2 cm (jeavddaheapme). The Johan Turi Archives. Nordiska Museet, Stockholm. LA 659, No. 11, Box J1:1. Fotograferen: Nordiska Museet

Dát soaitá leamen iežas muohtogovva. Son lea čállán vuollai liige “h” su nammii, soaitá leat meinnet liige hearva dasa. Haddi das lea 10 ruoŧa ruvnnu, mii lei sutnje hui dábálaš, muhto hui uhccán tienas eará dáiddárii ektui geat dan áigge njuhte ja sárgo luonddu davvi ruoŧas.

Okta dehálaš bietna lea gahpira rukses diehppi, govda ohca ja ivnnit oalggi alde rukses, fiskes ja alit, ja čáhppes boagán mas heaŋgá niibi dohpas. Sus lea gákti alde mii gullá Čohkkiras/Jukkasjärvi dahje Gironii ja lea seammalágan gákti maid Turi dábálaččat geavahii, muhto su gahpiris lea maiddái ovddabeale ravda. (Nordiska Museet).

Muhto gos lea son čuožžumin? Birra su lea guska mearkkat ruoná ja fiskes ivnniin dan vilges ruškes vuođus. Dat ivdnás ivnnit čájeha geasiáigásaš šattolaš šattuid. Dasa lassin lea vilges oasit mas veaháš alit ivdni lea bidjun gurut ja olgeš beale ámadaju ja niskki, ahte galgá dego čalmmustahttit su oaivvi.

Ulbmi dákkár govus iežásgis lea eallinat olbmo persovnnalaš, fysalaš iešvuođa. Johan Turi eará dovddus muohtogova ektui gávdno dán njuohtamis seammalágan dovddamearkkat, lassin vel biktasii ja niibi. Dalle mii sáhtit jearrat jus gorut orro ártet ja ii heive eará osiide, nie mo dat stuorra oaivi ja uhca gieđat? Nuppe dáfus oaidnit mii sullasaš sárgumiid Ruoŧa gonagasas Gustav VI Adolf (Nordiska Museet). Muhto dat sáhttá maiddái 

leat hábmen dihtii persovnnalaš ja iešlágan geavaheapmi goriin. Dat formálalaš rievdadusat nannejit goavvása váldo hámi. Dat stuora oaivi addá oppalaš ipmárdusa, formálalaš oktagas bienat nugo su skavžat, vuovttat, beallji, čalbmi, gulbmi ja roavččit, buot dollet ovttas. Ámadaju ivnnit lea čavgadit čadnon gova vuđđui, báhpára čuvges ruškes ivdni. Dat seavnnjádat ivdni liikkis lea vuostálasvuohta alit, fiskes, rukses ja ruoná ivnniide mat lea bálddas. Dan láhkai lea oaivvi hápmi, uhca gieđat ja obbalaš ivnnit dagaha ahte su gorut sierrana ivdnás birrasis eret.

Muohtogova olgeš giehta, rabas njálbmi, ja su ráfálaš geahčastaga sáhttá čájehit ahte son lea hállamin muhtumiin olggobeale gova gurut bealde. Govva lea ráhkaduvvon ovtta mátki maŋŋá Kopenhagenis 1911 ja jagi maŋŋá go girji Muitalus sámiid birra almmuhii, Turis lei alla iešluohttámuš dalle. Dát orro speadjalastimin gova. Jus lea muohtogovva, de nanne Johan Turi miholačča ja stuorravuođa. 

Esseija čálli Svein Aamold

Loga eambbo

Svein Aamold. 2017. ‘Representing the Hidden and Perceptible: 

Johan Turi’s Images of Sápmi’, in Sámi Art and Aesthetics, edited by 

Svein Aamold et.al. Aarhus University Press. 69-98.