Kalaallit Inuihta lávlla mas (Sámi) juoigan oassi lea dan guokte Sámi birra geat rasttildedje stuorra jieŋa. Axl Jeremiassen. Elina Ijäs. 2024. Jietnabádden

Inuihitat Nuuk guovllus Oarje-Ruonáeatnamis dán beaivái lávlot muittaša Norgga Fridtjof Nansena ekspedišuvdna 1888-89. Vuosttaš geardde go ekspedišuvdna rasttildii Ruonáeatnama jieŋa, de dat mearkkašii ahte dalle álggahii Norgga ođđaáigásaš barggut Árktalaš áicamis, muhto sii bártidedje doppe ja lei baggu dálvvi badjel orrut doppe. Olu lea čállun dan báikkálaš áigečála, Atuagagdliutit, Nansena sabet ekspedišuvnna ja sin karismáhtalaš hoavdda birra, gean stuora antropologalaš beroštupmi ja valáštallanmáhttu dagahii ahte son fargga oahppái kajáhka ja Oarje-Ruonáeatnan giela.

Nuuk báikkálaš olbmot orro eanet berošteamen dan guokte sápmelačča Kárášjohkalaččat geat ledje Nansena mielde, Samuel Johansen Balto (1861-1921) ja Ole Nilsen Ravna (1841-1906). Historjjálaš dieđut muitalit mo báikkálaš olbmot dađistaga gallededje viesu gos Balto ja Ravna oruiga. Balto barggai hui viššalit dego kultuvrralaš jorgaleaddji ja guoimmuheaddji, Balto geasuhii dan láhkai olbmuid go son hálai Sámi ja sin vugiid birra, eanemus Sámi biktasiid ja gápmagiid birra maid báikki olbmot erenoamážit beroštedje. Ravna, nuppe dáfus, liiko geavahit guhkes, jaskes beivii fitnat báikkálaš inuihtaid luhtte guossis.

Dáin kulturdeaivvademiin ovdanbukte Balto ja Ravna Nuuk inuihtaid sámi árbevirolaš lávlunvugiid, juoigan. Deaivvademiid mearkkašupmi boahtá ovdan ovtta lávllagis maid báikkálaš árkabisma Christian Rosing čálii, go Nansena mátkeolbmot manne eret Nuukas giđđat 1889. Lávlla deattuha dan dovddolaš oasi mii muitala dáhpáhusa hápmana alde go mátkeolbmot manne fatnas ala mii sin ruoktut galggai doalvut, ja Rosing komponerii teavstta vuolábealde. Kultuvrralaš deaivvadeami duohta váikkuhus lea aŋkke uhcit oidnosis Rosinga teavsttain, dan ektui go maid Oarje-Ruonáeatnamis lávlot 135 jagi maŋŋá dán deaivvadeame. Dasto doalahuvvo lávlla njálmmálaččat fievrreduvvon juoigan oassi mii soaitá leat gaskkustan Inuihtain Oarje-Ruonáeatnamis, dahje Balto ja Ravna juoigaba sidjiide gudnejahttit sin dego ovddasteaddjit ovtta eará Árktalaš álgoálbmotkultuvrra ja sin lávlagiid.